باخیش
جمعه 29 خرداد 1394
یازار: تـئهران تورکلری                                                             بؤلوم| برگی از تاریخ
+0 لایک


به استناد منابع تاریخی، مردم ری و تهران قدیم، غالباً به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگفتند و نوع گویش آن، گویشی است که در شهرهای اطراف تهران و ترکهای قزوین، همدان، ساوه، اراک، قم و شهریار و دماوند و ترکان غرب استان سمنان و... بدان تکلّم می نمایند.
غالبیت ساکنین این شهر و شهرهای اطراف، از طوایف ترک خلج ، قبچاق و اُغوز (آذربایجانی و قشقایی) بوده اند. در کنار ترکان، اقلیتهایی چون تاجیک و پهلوی زبان نیز میزیستند.

مهران باهارلی (پژوهشگر تاریخ) در این باره می نویسد: "سابقه ترکان بومی تهران و ری به دوره غزنویان و سلجوقیان و حتی بسیار پیش از آن به دوره ساسانی که ویستام (بسطام) دایی هرمز ترکزاد پادشاه ترک ساسانی دولتی در این منطقه تاسیس نمود بر میگردد. در دوره پس از اسلام، اکثر پادشاهان‌ سلجوقی‌ نیز، ری‌ را به‌ عنوان‌ پایتخت‌ خود انتخاب‌ می‌کردند."[1] 



پس از اینکه اولین شاه سلسله قاجار تصمیم گرفت ناحیه ای در شمال شهرری (تهران امروزی) را بعنوان پایتخت خود برگزیند، زبان مردم نیز زبان بومی و حکومتی باقی ماند تا اینکه تغییر زبان اصیل مردم تهران از ترکی به فارسی دری، از زمان فتحعلیشاه قاجار و در دربار وی اتفاق افتاد و از دوره پهلوی ها، این زبان و گویش (فارسی دری) فراگیر شد و از آن موقع تا به امروز، این موضوع پنهان نگه داشته شده است؛ بطوریکه امروز اغلب مردم تهران چیزی از این مسئله نمیدانند.

از دیگر آثار و منابع مکتوبی که ترک بودن تهران تا دوره پهلوی را به اثبات میرساند، "تحقیقات دکتر م. پناهیان است که بر اساس ده جلد 'فرهنگ جغرافیای ایران' از انتشارات ستاد ارتش ، سال 1328-31 مجموعه ای در چهار جلد به نام 'فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین' همراه یک جلد حاوی نقشه ، فراهم آورده و در سال 1351 در خارج از کشور به چاپ رسانیده است"[2] که از وجود حداقل 209 روستای ترک در تهران و اطراف آن خبر داده است. با این اوصاف میتوان گفت که تمامی یا اغلب روستاهای تهران ترک بوده اند.

شایسته است فرهنگدوستان و پژوهشگران آذربایجانی تحقیقات بیشتری در این زمینه به عمل آورند.

سیدمجتبی موسوی

______________________________________________________________________________
پاورقی:
1- پیدایش لهجه تهرانی زبان فارسی - مهران باهارلی
2- بحران هویت - حسن راشدی



آچار سؤزلر : زبان مردم تهران,